ABA programlarına yöneltilen eleştirilerin ortak yönü, oyun becerilerine yeterince odaklanmadığımız yönündedir.  Aslına bakarsanız, eleştiren kişiler, bizim tek ilgilendiğimiz şeyin akademik,  öz-bakım ve dil alıştırmaları yapmak olduğunu, oysa küçük çocukların her şeyi oyunla öğrendiğini söyleyerek şikayetlerini dile getirirler. Ancak davranış analisti olarak artık,  her çocuğun oyuncaklardan ille de hoşlanmadığına, bazen oyun oynarmış gibi yapmayı dahi bilemediğine veya oyunlara hiçbir ilgi göstermediğine şahit olmuşsunuzdur. Onlara diğer bütün dersleri nasıl öğrettiysem oyun becerilerin de aynı şekilde öğretiyorum, yani az ilgi gösterdiği oyuncakları, yüksek ilgi gösterdiği şeylerle eşleştiriyorum.

İşe oyun taklidiyle başlamak harika olur. Oyuncaklar, başlangıç seviyesindeki bir öğrenende kolayca uygulayabileceğiniz bir basamaktır.  Oyuncaklara harika dememin nedeni çocukların sizi oyuncu halinizle görecek olmaları ve aslında çalışma yaptıklarını hiç anlamamalarıdır. Çocuğunuzun ilgisi bebeklik çağı oyuncaklarına ise onlarla başlayın. Çekiç çivi setinizi, dönen başlıkları, fırlayıp inen oyuncaklarınızı çıkartın. Başlangıç aşamasında kullanabileceğiniz diğer yararlı oyuncaklar: fincanlar ve kaşıklar, oyuncak figürler, çiftlik evleri veya bebek evleri ve arabalardır. Programınızı iki tıpatıp oyuncak setiyle başlatın, böylece hem sizin hem de çocuğunuzun önünde aynı oyuncak olur. Siz etkinliği yapmayı sürdürürken yani arabayı halının üzerinde bir ileri bir geri sürerken veya çay fincanının içine kaşığınızı sokup karıştırırken, “Böyle yap” deyin ve hemen çocuğun elini tutup kendi oyun setinde aynı eylemi yapması için onu elinizle yönlendirin. Ardından yönlendirmenizi, yavaşça azaltın. Başlangıç için sadece birkaç hedef seçin. “Böyle yap” deyip kaşıkla fincanı karıştırabilirsiniz, elle yönlendirebilirsiniz, yönlendirmenizi azaltırsınız ve ardından “böyle yap” diyerek kaşıkla bir bebeği besler gibi yaparsınız. Bu tür bir öğretime, kaşığın farklı kullanımlarını ayırt edebilmeyi öğrenmesinde çocuğunuza yardımcı olacaktır. Eğer kaşıkla fincan karıştırmak gibi tek bir hedef seçerseniz, çocuğunuz büyük olasılıkla fincanı gözüyle görecek, kulağıyla “böyle yap” yönergesini duyacak ve kaşığı alıp fincanı karıştıracaktır. Efe üzerinden bir örnek verelim:

• Baba: “Böyle yap,” arabayı ileri geri sürer ve hemen Efe’nin kendi arabasını sürmesi için elinden tutar ve onu fiziksel olarak yönlendirir.
• Efe: Babasının yardımıyla arabasını ileri geri sürer.
• Baba: “Doğru, böyle yap,” arabayı ileri geri sürmektedir (Efe’nin arabasına işaret eder veya ihtiyaç duyarsa bu kez kısmen fiziksel yardım sunar)
• Efe: Babasının el işareti eşliğinde arabayı ileri geri sürer.
• Baba: “Harika yaptın … işte sana pastel boya ve kağıt.” (Efenin sevdiği nesneler)

Oyun taklit programıyla birlikte ilerlemek üzere, nesnesiz bir motor taklit oyunu da başlatmanızı tavsiye ederim. Öğretim sırasında bir beceriden diğerine geçebilirsiniz, belki böylece çocuğunuzun becerilerde daha çabuk ustalaştığını ve daha iyi zaman geçirdiğini göreceksiniz. Elif üzerinden motor taklit becerisi öğretimini bir örnekle açıklayalım:

• Baba: “Böyle yap,” alkış yapmaktadır ve kısmi fiziksel yönlendirmektedir.
• Elif: Alkış yapar.
• Baba: “Doğru – böyle yap,” alkış yapmaktadır.
• Elif: Yardım olmadan alkışlamaktadır.
• Baba: “Böyle yap,” iki eliyle başına dokunur.
• Elif: İki eliyle başına dokunur (bu daha önceden bildiği bir beceri olduğu için yardım yoktur)
• Baba: “Harika! – Böyle yap,” alkış yapar.
• Elif: Yardım olmadan alkış yapar.
• Baba: “Çok güzel yaptın,” kocaman bir tüyle Elif’i gıdıklar.

           

yardımınızla veya yardımınız olmadan yerleştirebilir. Damla’ya, evcil hayvanlar yap-bozunu tamamlamayı öğretirken sadece köpeği yerinden kaldırıp eksik parça haline getirdiğimizde örneğimiz aşağıdaki gibi olacaktır:

• Anne: Üzerinde köpek resmi olan parçayı verir ve “Köpek, köpek, köpek” der, aynı anda, çocuğun köpek resimli parçayı doğru yere yerleştirebilmesi için, ona ipucu vermektedir.
• Damla: Elle yönlendirmeyle köpeği yerine koyar.
• Anne: Köpek resimli parçayı yerinden kaldırır ve çocuğa geri verirken “Aferin … köpek, köpek, köpek” der.
• Damla: Yönlendirme olmadan köpekli parçayı yerine yerleştirir.

Çocuğunuzun dinleme, taklit ve görsel performans becerileri geliştirmek çocuğunuzun davranışları üzerinde harikulade olumlu bir etki yaratır. Bu beceriler, sık çalışıldıkları zaman, çocuğunuzun söz dinlemesini (isteklerinize rıza göstermesini) artırır, sizin onu yönlendirebilme ve yönlendirmenizi silikleştirme becerinizi geliştirir ve sık karşılaşıldığı üzere çocuğunuzun dil becerilerini daha iyi bir seviyeye taşır.